چرا باید HPV را جدی بگیریم؟

HPV نقش مهمی در بروز بیماری‌های پوستی و برخی سرطان‌ها دارد و درمانش می‌تواند با تحمیل هزینه‌های قابل توجه برای نظام سلامت و مبتلایان همراه شود، نکته مهم این که اچ‌پی‌وی با تمام خطراتش قابل پیشگیری است و این مساله به ویژه در کشورهایی که برنامه‌های ملی واکسیناسیون و سیستم‌های غربالگری روتین دارند، نتیجه‌بخش هم بوده است.

اما واکسیناسیون سراسری علیه این ویروس در ایران همچنان در مرحله بررسی و تصمیم‌گیری است، به همین دلیل یکی از مهم‌ترین فاکتورهای مقابله با شیوع آن، افزایش آگاهی و سواد سلامت مردم برای کاهش بار بیماری و هزینه‌های اقتصادی است.

آگاهی از اچ‌پی‌وی به این دلیل مهم است که اکثر مردم از ابتلای خودشان مطلع نیستند، چون ویروس علائمی ندارد و اما به دلیل قابل انتقال بودن باید آن را به عنوان یک تهدید بهداشت عمومی در نظر گرفت.

در دومین برنامه پخش زنده برند تندرستی که دکتر آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی و دکتر سیمین ابراهیم‌زاده، متخصص پوست در استودیو همشهری تی‌وی حضور داشتند، درباره این ویروس و بیماری‌هایی که رقم می‌زند، همچنین دلایل شیوع آن نسبت به گذشته و راهکارهای پیشگیری نکات مهمی مطرح شد که در ادامه می‌خوانید.

اچ‌پی‌وی چیست؟

آمیتیس رمضانی، متخصص بیماری‌های عفونی درباره ماهیت این ویروس می‌گوید: اچ‌پی‌وی یا پاپیلومای انسانی یک طیف وسیع از ویروس‌ها (200 تایپ) است که حدود 40 تایپ آن ناحیه ژنیتال (تناسلی) را درگیر می‌کند. انواع و اقسام آن هم از گذشته بوده است. مثل زگیل‌های دوران کودکی روی دست، انگشت‌ها کف دست و پا که شکل‌ جلدی اچ‌پی‌وی هستند. اما تایپ ویروس که اکنون بیشتر شنیده می‌شود بیشتر ناحیه تناسلی را درگیر می‌کند و چون در بروز برخی سرطان‌ها از جمله دهانه رحم، حلق، سیستم گوارشی، مری نقش دارند، مورد توجه قرار گرفته است. زگیل‌های ناشی از این ویروس می‌تواند به لحاظ بصری و روانی موجب آزار مبتلایان شود.

به گفته این متخصص، اچ‌پی‌وی جزو دی‌ان‌ای ویروس‌ها و به شدت مقاوم است. یعنی به راحتی گرما و خشکی محیط را تحمل می‌کند و حتی بعد از 7 ساعت ماندن در محیط می‌تواند اثربخشی خود را حفظ کند.

عملکرد ویروس

رمضانی با بیان این که برخی از سویه‌های اچ‌پی‌وی کم خطر هستند و مشکلی ایجاد نمی‌کنند، عنوان می‌کند: در این باره اگر مشکلی هم باشد، منجر به بروز زگیل است که ناشی از سوش 6 و 11 است. این زگیل‌ها از طریق حوله، تماس دست، وسایل مشترک، سرویس بهداشتی مشترک و... منتقل می‌شود.

او تاکید می‌کند: مردم باید آگاه باشند که اگر فردی زگیل دارد، نباید نگران تبدیل آن به سرطان شوند بلکه نگرانی اصلی درباره دو تایپ 16 و 18 است که با تست مشخص می‌شود. در مقایسه ویروس تایپ 6 و 16 که به ترتیب کم خطر و پرخطر هستند، تایپ 16 تمایل بیشتری برای ماندگاری در بدن دارد و ایرادش این است که سویه 16 خاصیت تولید سرطان را دارد. این ویروس وارد ژنوم بدن انسان و به دی‌ان‌ای متصل می‌شود که منجر به تغییرات در بدن و حرکت در مسیر پیش سرطان است. البته این فرآیند بسیار طولانی و ممکن است 10 سال طول بکشد.

میزان ابتلا؟

به گفته رمضانی عوامل زیادی در ابتلا به ویروس HPV نقش دارد. او در توضیح بیشتر بیان می‌کند: سیستم ایمنی افراد زیر 21 سال به خوبی قادر به پاک کردن این ویروس است. اما هر میزان سن افزایش پیدا کند به ویژه در سنین بالای 30 سال این دفع ویروس به راحتی صورت نمی‌گیرد. البته جنسیت هم اهمیت دارد. مردان هورمون‌های پایدارتر دارند و ویروس را زودتر دفع می‌کنند اما در زنان با تغییرات هورمونی زمان بیشتری برای پاک کردن ویروس نیاز است.

راه‌های انتقال

او درباره راه‌های انتقال قطعی اچ‌پی‌وی هم بیان می‌کند: این مساله هنوز مشخص نیست، اما راه اصلی انتقال جنسی است و راه‌های دیگری از جمله سرویس‌های بهداشتی فرنگی، مطب پزشکان، سطوح اتاق معاینه زنان، کلینیک‌های لیزر مو و... وجود دارد. به همین دلیل حتی اگر تمام مسائل بهداشتی هم رعایت شود، ریسک ابتلا و انتقال وجود دارد.

به گفته این استاد دانشگاه، نباید فکر کرد که هر فرد مبتلا از طریق انتقال جنسی بیمار شده و به او انگ انتقال جنسی چسباند. هیچ کسی هم نمی‌تواند تشخیص دهد که در انتقال ویروس از یک فرد به فرد دیگر منبع اصلی چه کسی است، حتی با انجام تست! چون انجام آن در زنان و مردان متفاوت است. در زنان نمونه‌گیری به راحتی انجام می‌شود اما در آقایان این مساله سخت‌تر است و می‌تواند منجر به منفی کاذب شود.

رمضانی تاکید می‌کند: 95 درصد مردان و 90 درصد زنان طی 2 سال از شر این ویروس خلاص می‌شوند چون سیستم ایمنی به شکل خودبه‌خود آن را دفع می‌کند. به همین دلیل ممکن است فرد اصلا متوجه ابتلای خود به این ویروس نشود.

چرا واکسن مهم است؟

واکسن اچ‌پی‌وی جزو واکسن‌های خوب با تکنولوژی نوترکیب و قدمت بالاست. با ترزیق این واکسن آنتی‌بادی لازم وارد بدن می‌شود و علیه برخی تایپ‌های ویروس عمل می‌کند. این نکته دیگری است که رمضانی به آن اشاره می‌کند و می‌گوید: حداقل 40 تایپ ویروس HPV داریم که ناحیه تناسلی را درگیر می‌کند و نمی‌توانیم برای همه آنها واکسن داشته باشیم. به همین دلیل در حال حاضر برای مهم‌ترین تایپ‌ها واکسن تهیه شده که شامل سوش 6 و 11 (عامل 90درصد زگیل‌های ناحیه تناسلی)، 16 و 18 (بدترین تایپ‌ HPV و منجر به سرطان) و 5 تایپ بدخیم دیگر است. واکسن‌ها هم به شکل 4 ظرفیتی (برای سوش‌های 16، 18، 6 و 11) و 9 ظرفیتی (4 سوش قبلی، 5 تایپ بدخیم) است.

به گفته این متخصص اگر فرد در سنین پایین و پیش از برقراری رابطه جنسی واکسن را ترزیق کند، آنتی‌بادی خوبی در بدن او ایجاد می‌شود و می‌تواند از بروز سرطان و ایجاد زگیل جلوگیری کند. البته 9 تا 26 سالگی سن تزریق واکسن HPV است اما تزریق آن تا سن 45 سالگی هم کارایی دارد.

چه کسانی واکسن بزنند؟

رمضانی با تاکید بر این که واکسن چه درباره دختران و چه پسران ضرورت دارد، ادامه می‌دهد: اگر از نظر هزینه هم مشکلی وجود دارد، دختران حتما واکسن را تزریق کنند. این بیماری بین زنان و مردان مشترک است. از نظر عارضه زگیل هم در هر دو ایجاد می‌شود اما سرطان را بیشتر در زنان داریم.

او درباره فواید مهم تزریق این واکسن هم بیان می‌کند: این مساله در کنترل عوارض در زنان و کاهش گردش ویروس در جامعه از سوی مردان کمک می‌کند. اچ‌پی‌وی یک انگ نیست و نباید با سایر عفونت‌های منتقله از ارتباط جنسی یکسان در نظر گرفته شود. این ویروس درمان قطعی ندارد و ممکن است به خودی خود برطرف شود یا با انجام درمان، باز هم برگردد.

اضطراب را کنترل کنید؟ ‌

او همچنین به عوارض اضطراب در تقویت این ویروس هم اشاره می‌کند و می‌گوید: فردی که ویروس را در بدن خود دارد، سیستم ایمنی به صورت کامل آن را کنترل می‌کند اما استرس می‌تواند سیستم ایمنی را تهدید ‌کند و فرصت تکثیر را به ویروس بدهد که منجر به بروز علائمی از جمله زگیل است.

رمضانی همچنین توصیه می‌کند که به توصیه‌های غلط در فضای مجازی درباره اچ‌پی‌وی هم نباید توجه کرد و در این باره می‌گوید: 90 درصد اطلاعاتی که در فضای مجازی درباره HPV داده می‌شود اشتباه است و نباید آنها را باور کرد.

غربالگری را فراموش نکنید

رمضانی انجام غربالگری برای تشخیص اچ‌پی‌وی را هم مهم عنوان می‌کند و توضیح می‌دهد: زیر 21 ساله‌ها نیازی به انجام آن ندارد. 21 سال تا 25 سال فقط پاپ اسمیر (هر سه سال) انجام شود و از 25 تا 65 سال هم باید هر دو تست (پاپ‌اسمیر و اچ‌پی‌وی) هر 5 سال یکبار صورت بگیرد.

حمله ویروسی به پوست

سیمین ابراهیم‌زاده، متخصص پوست هم در این برنامه به انواع زگیل‌ها که برخی از آنها می‌توانند ناشی از ویروس اچ‌پی‌وی باشند اشاره می‌کند و می‌گوید: شایع‌ترین زگیل‌ها «کامون‌ وارت‌ها» هستند که بچه‌ها در دست‌ها و پاها دارند. اشکال این ویروس‌ها در این است که که اگر اطراف ناخن باشند می‌توانند در آینده تبدیل به سرطان پوست شوند. به همین دلیل افراد نباید تصور کنند که با یک زگیل ساده مواجه هستند با درمان‌های غیرعلمی مثل شیره انگور و شیره درخت انجیر آن را برطرف کنند. مراجعه به متخصص پوست ضرورت دارد تا پس از بررسی‌های لازم، درمان‌های مورد نیاز انجام شود.

به گفته ابراهیم‌زاده «پلین‌وارت» هم نوع دیگر زگیل‌هاست که سطحی هستند و به شکل دانه‌های ریز و مسطح روی پوست صورت، آرنج و دست، ساعد، زانو و ساق پا ایجاد می‌شوند. این زگیل‌ها به ویژه در جاهایی که از وسایل موبر مثل تیغ استفاده می‌شود، دائم تحریک و پخش می‌شوند. این مدل از زگیل‌های پوستی هم باید درمان شوند.

زگیل‌های ناحیه مقعد هم ناشی از سوش 6 و 11 هستند که البته به گفته این متخصص پوست به اندازه سوش‌های 16 و 18 خطرناک نیستند.

او همچنین تاکید می‌کند که 30 درصد زگیل‌ها به شکل خودبه‌خودی و طی مدت یک تا دو سال بهبود پیدا می‌کند، اما تشخیص آنها به این دلیل اهمیت دارد که اگر ویروسی باشند از طریق تماس شخص با شخص یا سطوح قابل انتقال هستند.

یک عامل مهم در انتقال ویروس

به گفته ابراهیم‌زاده زگیل‌های جنسی در 99.9 درصد از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شود اما درصدی هم برای انتقال غیرجنسی و تماسی باید در نظر گرفته شود. به عنوان مثال حضور در کلینیک‌هایی است که لیزر موهای زائد را انجام می‌دهد.

او در توضیح بیشتر بیان می‌کند: لیزر در بیشتر موارد توسط اپراتورها انجام می‌شود و پزشک در لحظه انجام کار حضور ندارد. در این شرایط ممکن است فردی مبتلا به زگیل باشد و به دلیل گرمایی که با لیزر ایجاد می‌شود، این عارضه پخش و به جاهای دیگر سرایت کند. اگر سر لیزر هم به خوبی تمیز نشود، احتمال انتقال از فردی به فرد دیگر هم وجود دارد. استفاده از تیغ‌های مشترک هم می‌تواند منجر به انتقال ویروس شود.

انتقال ویروس در استخر؟

ابراهیم زاده همچنین درباره انتقال ویروس در اماکنی از جمله استخر هم عنوان می‌کند: انتقال تایپ 16 و 18 ویروس اچ‌پی‌وی که نوع جنسی هستند، به ندرت در استخرها رخ می‌دهد، اما برای نوع غیرجنسی اگر فردی لبه استخر را لمس کند و بلافاصله شخص دیگری در آن مکان تماس اصطحکاکی داشته باشد، امکان انتقال وجود دارد. درباره افرادی هم دچار زگیل کف پا هستند توصیه می‌شود که تا بهبودی کامل به استخرها مراجعه نکنند. استفاده از دمپایی شخصی هم در استخرها توصیه می‌شود. در ورودی این فضاها حوضچه کوچکی هم وجود دارد که ضدعفونی کننده هست و از آن عبور کنید.

توجه جدی به واکسیناسیون

او با بیان این که در همه دنیا ثابت شده که واکسیناسیون اچ‌پی‌وی موثر است، تاکید می‌کند: در بیش از 120 کشور واکسن به دانش‌آموزان دوران دبیرستان چه دختر و چه پسر تزریق می‌شود و باید همکاری‌های لازم در این باره در کشور ما هم صورت بگیرد. البته خبرهایی از ورود این واکسن به سبد واکسیناسیون هست که امیدواریم زودتر محقق شود.

به گفته این متخصص پوست، در تمام دنیا آمار سرطان دهانه رحم پایین آمده و دلیلش هم تزریق واکسن است. حتی کسانی هم که مبتلا شده باشند، اگر واکسن را ترزیق کنند، می‌تواند از ورود سویه‌های جدید به بدن آنها جلوگیری کند. حضور چند در کنار هم می‌تواند پیشرفت و تداوم ویروس را در بدن افزایش می‌دهد.

مهم‌ترین راهکار جلوگیری و پیشگیری

او درباره مهم‌ترین راه‌های پیشگیری هم توضیح می‌دهد: ارتباط جنسی نباید به شکل ناسالم وجود داشته باشد. یکی از راه‌های موثر هم استفاده از وسایل پیشگیری است. در مراجعه به مراکز لیزر هم باید حتما از حضور متخصص پوست اطمینان پیدا کرد و این که مراجعان برای نداشتن زگیل‌های چک شوند. رعایت بهداشت فردی در استفاده از مکان‌های عمومی هم مهم است. پرهیز از استرس و اضطراب که عامل تضعیف سیستم ایمنی اهمیت دارد. در افرادی که آلوده به ویروس اچ‌پی‌وی هستند مکمل‌هایی از جمله زینک و روی هم می‌تواند سیستم ایمنی را تقویت کند و بهتر است با تجویز پزشک استفاده شود، چون مقدار زیاد آن به کبد آسیب می‌زند.