درس ایران به قدرتمندترین ارتش ها؛ چگونه پهپاد شاهد ۱۳۶ تفکر نظامی جهان را تغییر داد+تصاویر

به گزارش پارسینه به نقل ازvocal.media، انقلاب جهانی پهپادها دیگر در آزمایشگاه‌ها یا جلسات محرمانه نظامی پنهان نمی‌شود؛ بلکه در میدان‌های نبرد از اوکراین تا یمن و خاورمیانه آشکارا جریان دارد. کشورها در رقابتی نفس‌گیر به دنبال ساخت پهپادهای بیشتر، سریع‌تر و هوشمندتر هستند.

در میان این آشوب، ایران موفق شد پهپادی بسازد که آن‌قدر مؤثر و مخرب بود که تفکر نظامی جهان را تغییر داد.  

پهپاد شاهد-136 نمونه بارز سلاحی است که نه به دلیل فناوری پیشرفته، بلکه به خاطر فلسفه‌ای معکوس موفق شده است. این پهپاد پاسخی به دهه‌ها دکترین نظامی «بزرگ‌تر، پیشرفته‌تر، گران‌تر» است. واقعیت جنگ مدرن نشان می‌دهد که همیشه پیشرفته‌ترین ماشین، مفیدترین نیست.  

جنگ پهپادی این حقیقت را آشکار کرده است: موفقیت واقعی اکنون متعلق به سیستم‌هایی است که ارزان، یک‌بارمصرف، ساده و انعطاف‌پذیر باشند؛ همان ویژگی‌هایی که ارتش‌های سنتی سال‌ها نادیده گرفتند. در اوکراین، میدان نبرد پر از پهپادهای دست‌ساز و تغییر یافته است که شاید ابتدایی به نظر برسند اما نتایج واقعی به همراه دارند.  

 معرفی شاهد-136: کوچک، کند، زشت — اما مرگبار  

شاهد-136 در اواخر دهه 2010 معرفی شد؛ نه به‌عنوان هواپیمای قابل استفاده مجدد، بلکه به‌عنوان «مهمات سرگردان» که یک‌بار پرواز می‌کند و بازنمی‌گردد. ظاهر ساده و موتور پروانه‌ای عقب آن شاید بی‌خطر به نظر برسد، اما همین سادگی نقطه قوت آن است. این پهپاد می‌تواند مسافت‌های طولانی (بیش از هزار مایل) را طی کند، در ارتفاع پایین پرواز کند تا از رادارها بگریزد و با سامانه‌های ناوبری ساده و مقاوم در برابر اخلال، نیمه‌خودکار عمل کند. طراحی ماژولار آن امکان تغییر سریع محموله و قطعات را فراهم می‌کند.  

مهم‌تر از همه، تولید آن بسیار ارزان است؛ برآوردها هزینه ساخت را حدود 10 هزار دلار می‌دانند، کسری از هزینه مهمات مدرن. همین فلسفه «ارزان و انبوه» راز موفقیت آن است.  

چرا متوقف کردن شاهد دشوار است؟  

با وجود ظاهر ساده، شاهد-136 نقاط ضعف ارتش‌های پیشرفته را آشکار می‌کند. کوچک بودن و پرواز نزدیک به زمین، شناسایی آن را دشوار می‌سازد. برد طولانی آن امکان تهدید اهداف دوردست را فراهم می‌کند. نیمه‌خودکار بودنش باعث مقاومت در برابر اخلال می‌شود. پرتاب آن نیز ساده است و از روی ریل‌های نصب‌شده روی کامیون انجام می‌شود.  

بزرگ‌ترین مزیت راهبردی آن هزینه پایین است. ارتش‌ها مجبورند برای نابودی پهپادی چند هزار دلاری، موشک‌های چند میلیون دلاری شلیک کنند؛ معادله‌ای که به‌سرعت به ضررشان تمام می‌شود. این یک استراتژی عمدی است: اشباع میدان نبرد با پهپادهای ارزان برای فرسایش منابع دشمن.  

 از تمسخر تا تقلید جهانی  

با پرواز شاهد  بر فراز کی‌یف، اودسا، تل‌آویو و خاورمیانه، همه چیز تغییر کرد.سال 2025، تقریباً همه قدرت‌های نظامی بزرگ در تلاش برای ساخت سلاحی مشابه بودند.  

 آغاز رقابت تقلید  

ایالات متحده با پروژه‌هایی مانند FLM-136 «لوکاس»، Arrowhead و Artemis به دنبال جبران عقب‌ماندگی است. چین مدل‌های ASN-301 و Sunflower-200 را معرفی کرده است. اروپا با پهپادهای Sky Shark بریتانیا و نمونه یک‌بارمصرف فرانسه وارد میدان شده است. ترکیه و تایوان نیز طرح‌های مشابهی ارائه داده‌اند.  

 فلسفه پشت شاهد  

نبوغ واقعی شاهد-136 در فلسفه طراحی آن است: ارزان، انعطاف‌پذیر و قابل تکامل. ایران با محدودیت‌های اقتصادی و نظامی، به جای رقابت مستقیم با نیروی هوایی آمریکا یا اسرائیل، بر نقاط قوت خود تمرکز کرد. روسیه نیز با ارتقای سریع نسخه‌های گرن-2 همین مسیر را دنبال کرده است.  

آینده: تکامل ضدپهپادها  

سلطه شاهد دائمی نخواهد بود. اوکراین نشان داده است که روش‌های ارزان‌تر برای مقابله وجود دارد؛ از شلیک با تفنگ گرفته تا برخورد هواپیماهای سبک و استفاده از پهپادهای رهگیر. ناتو نیز در حال سرمایه‌گذاری روی سامانه‌های انرژی هدایت‌شده، اختلال‌گرهای مایکروویو و لیزر است. استارتاپ‌های غربی نیز پهپادهای رهگیر ارزان مشابه طراحی می‌کنند.

رقابت دیگر فقط درباره حمله نیست؛ بلکه درباره تطبیق «ارزان با ارزان»، «سریع با سریع» و «یک‌بارمصرف با یک‌بارمصرف» است.  

چرا ایران این دور را برد — و جهان چه باید بیاموزد

 نوآوری آن از دل ضرورت شکل گرفت. شاهد-136 محصول کشوری است که مجبور بود به‌جای حرکت در چارچوب محدودیت‌ها، راهی برای عبور از آن‌ها پیدا کند. طراحان این پهپاد حقیقت اصلی جنگ پهپادی مدرن را درونی کردند: آینده متعلق به کشورهایی است که بتوانند سریع، ارزان و خلاقانه نوآوری کنند.  

اوکراین این حقیقت را از طریق بقا کشف کرد. گروه‌های شورشی در سراسر جهان نیز از سر ناچاری به آن رسیدند. آن‌ها با هم قوانین جنگ را بازنویسی کرده‌اند؛ قوانینی که قدرت‌های بزرگ دیگر نمی‌توانند نادیده بگیرند.  

آنچه شاهد را به «پهپاد کامل» تبدیل می‌کند، مهندسی آن نیست؛ بلکه نحوه بهره‌برداری‌اش از شکاف‌های سیستم نظامی جهانی و وادار کردن کشورهای قدرتمند به سازگاری است. این یادآوری است که نوآوری همیشه از ثروت یا اعتبار نمی‌آید؛ گاهی از کمبود و محدودیت زاده می‌شود.  

اکنون قدرتمندترین ارتش‌های جهان در برابر یک انتخاب قرار دارند: یا به تفکر سنتی خود بچسبند و خطر عقب‌ماندن بیشتر را بپذیرند، یا سبک نوآوری آشفته، بداهه و ناخوشایند جنگ پهپادی امروز را بپذیرند.  

هر آنچه در آینده رخ دهد — پهپادهای بهتر، ارزان‌تر، سیستم‌های خودکارتر و تدابیر دفاعی پیشرفته‌تر — از دل همین تنش بیرون خواهد آمد. کشورهایی که حاضر باشند مانند «ضعیف‌ها» نوآوری کنند، شاید همان‌هایی باشند که در نهایت پیروز می‌شوند.